ΡΟΥΚΕΤΟΠΟΛΕΜΟΣ
Κάθε άνοιξη η Χίος φοράει τα καλά της για να γιορτάσει με λαμπρότητα το Πάσχα αλλά και να υποδεχτεί το πιο χαρακτηριστικό και εντυπωσιακό έθιμο του νησιού, τον ξακουστό ρουκετοπόλεμο. Ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα έθιμο που τηρείται κάθε Πάσχα στο Βροντάδο της Χίου. Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου ξεκινάει ένας φαντασμαγορικός «πόλεμος» ανάμεσα στις ενορίες του Άγιου Μάρκου και της Παναγίας της Ερυθιανής, οι οποίες βρίσκονται χτισμένες περίπου 350 μέτρα η μία από την άλλη σε δύο αντικριστούς λόφους. Οι ενορίτες των δύο εκκλησιών εκτοξεύουν χιλιάδες αυτοσχέδιες ρουκέτες με στόχο το καμπαναριό της αντίπαλης εκκλησίας κάνοντας την νύχτα μέρα και δημιουργώντας ένα μοναδικό θέαμα. Όταν χτυπήσουν οι καμπάνες για την Θεία λειτουργία της Ανάστασης, τα «πυρά» σταματούν για να μπορέσουν να πάνε οι πιστοί στις εκκλησίες και με το άκουσμα του «Χριστός Ανέστη» πραγματοποιείται το αποκορύφωμα της μάχης με μια βροχή από ρουκέτες να κατακλύζει τις δύο ενορίες. Την Κυριακή του Πάσχα γίνεται η καταμέτρηση των ρουκετών που βρήκαν το στόχο τους αναδεικνύοντας έτσι τον νικητή. Το ραντεβού για τους δύο αντιπάλους δίνεται για την νέα χρονιά διατηρώντας έτσι μια παράδοση πολλών χρόνων.
Το έθιμο πιθανολογείται ότι ξεκίνησε την εποχή της Τουρκοκρατίας κατά την οποία οι κάτοικοι του Βροντάδου γιόρταζαν το Πάσχα χρησιμοποιώντας μικρά κανόνια ώστε να κάνουν κρότο. Οι Τούρκοι απαγόρεψαν την χρήση των κανονιών από φόβο μήπως χρησιμοποιηθούν εναντίον τους και έτσι οι κάτοικοι αντικατέστησαν τα κανόνια με αυτοσχέδιες ρουκέτες. Το έθιμο συνεχίστηκε αδιάκοπα έως και σήμερα με μόνες εξαιρέσεις την περίοδο της γερμανικής κατοχής αλλά και της δικτατορίας.
Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει σχεδόν αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά αφού τα τελευταία χρόνια κατασκευάζονται αρκετές χιλιάδες ρουκέτες ώστε να προσφέρουν ένα φαντασμαγορικό θέμα στον όλο και αυξανόμενο αριθμό επισκεπτών που επιλέγουν να περάσουν το Πάσχα τους στη Χίο. Ο ρουκετοπόλεμος αποτελεί ένα θέαμα που μαγνητίζει όποιον το παρακολουθεί προσφέροντας μια μοναδική εμπειρία.
ΜΟΣΤΡΑ
Το γραφικό έθιμο της Μόστρας λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο στο χωριό των Θυμιανών. Έχει τις ρίζες του στο Μεσαίωνα, όταν η Χίος αντιμετώπιζε συχνά επιθέσεις πειρατών και ληστοσυμμοριτών. Κατά την παράδοση, μια Τυρινή Παρασκευή, και ενώ οι κάτοικοι του χωριού είχαν ολοκληρώσει τη συγκομιδή της μαστίχας και γιόρταζαν την Αποκριά, έλαβαν την πληροφορία ότι πλησιάζουν πειρατές στο νησί. Τότε τους έστησαν καρτέρι στο σημείο «Στένακας», τους κατατρόπωσαν και αποφάσισαν να κρεμάσουν τους αιχμάλωτους πειρατές στην κεντρική πλατεία του χωριού (να τους «μοστράρουν» = να τους επιδείξουν) για παραδειγματισμό. Το γλέντι που είχαν αφήσει στη μέση συνεχίστηκε για τρείς ημέρες.
Από τότε κι έπειτα, κάθε χρόνο, οι κάτοικοι κάνουν αναπαράσταση της μάχης αυτής με αποκορύφωμα το κρέμασμα των αιχμαλώτων, δηλαδή τη «Μόστρα», κατά την Τυρινή Κυριακή. Η γιορτή αυτή πραγματοποιείται το βράδυ της Παρασκευής και το πρωί της Κυριακής της Τυροφάγου. Σε αυτό οφείλεται και η έκφραση «την Παρασκευή την ανεβάζουμε και την Κυριακή την κατεβάζουμε». Την Παρασκευή το βράδυ, οι νέοι του χωριού (κουδουνάτοι) φοράνε παλιά ρούχα και αυτοσχέδιες μάσκες (μουτσουναριές), σκορπώντας τη χαρά και το κέφι, και την Κυριακή, αφού πάνε στην λειτουργία στα εξωκλήσια του Αγίου Ιωάννη και του Αγίου Δημητρίου, προχωρούν με την συνοδεία οργάνων προς το νεκροταφείο και καταλήγουν στην κεντρική πλατεία όπου θα χορέψουν το «ταλίμι».
Το ταλίμι είναι ένας παραδοσιακός χορός που αναπαριστά την μάχη των κατοίκων (βρακάδες) με τους πειρατές (κουδουνάτοι). Όταν τελειώσουν αυτόν το χορό θα ξεκινήσει ένας άλλος που ονομάζεται «δετός», στον οποίο οι χορευτές θα πιαστούν από τους ώμους και θα σχηματίσουν έναν κύκλο χορεύοντας. Στη συνέχεια, με τη συνοδεία των οργάνων, θα πάνε όλοι στην εκκλησία του Αγίου Ευστρατίου και θα κρεμάσουν στα κάγκελα της εκκλησιάς λάβαρα και σημαίες. Μετά την αναπαράσταση της μάχης και το τέλος του παραδοσιακού εθίμου ακολουθεί το καρναβάλι με τον βασιλιά Καρνάβαλο και τα άρματα. Ο βασιλιάς Καρνάβαλος βγαίνει να σκορπίσει κέφι και χαμόγελα και να σατιρίσει την επικαιρότητα. Κουδουνάτοι και άρματα με πολυάριθμα πληρώματα ακολουθούν χορεύοντας στους ρυθμούς καρναβαλικής και όχι μόνο μουσικής. Ακολουθεί παραδοσιακό νησιώτικο γλέντι στην πλατεία «Καρούλι».
Η Μόστρα είναι το μεγαλύτερο καρναβάλι του Βορειανατολικού Αιγαίου και ταυτόχρονα μια μακρόχρονη παράδοση που ενώνει μικρούς και μεγάλους, επισκέπτες και ντόπιους έως και σήμερα.
ΝΕΑ ΜΟΝΗ
Η Νέα Μονή της Χίου, η οποία βρίσκεται σε απόσταση μόλις 12 χιλιομέτρων από την πόλη της Χίου, είναι το παλαιότερο μοναστήρι του νησιού – και ένα από τα παλαιότερα μοναστήρια στον ελλαδικό χώρο – που ιδρύθηκε το 1042 μ.Χ. και αφιερώθηκε στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το 1990 ανακηρύχθηκε μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO και είναι γνωστό, παγκοσμίως, για τα εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά του. Τα ψηφιδωτά της Νέας Μονής Χίου αποτελούν ένα από τα τρία κορυφαία σύνολα ψηφιδωτών στον ελλαδικό χώρο κατά τον Μεσαίωνα. Τα άλλα δύο είναι τα ψηφιδωτά της Μονής του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία και της Μονής Δαφνίου στην Αττική.
Σύμφωνα με την παράδοση, η μονή κτίσθηκε στο σημείο όπου οι ασκητές Νικήτας, Ιωάννης και Ιωσήφ βρήκαν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας κρεμασμένη σε ένα κλαδί μυρτιάς. Ο τρείς ασκητές προφήτευσαν ότι ο εξόριστος τότε στη Λέσβο Κωνσταντίνος Μονομάχος θα ανέβαινε στον αυτοκρατορικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης και για αυτό τον λόγο ο μετέπειτα αυτοκράτορας τους υποσχέθηκε πλουσιοπάροχη δωρεά ώστε να χτισθεί ο ναός στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Όταν ο Κωνσταντίνος ο Μονομάχος ανέβηκε στο θρόνο, κράτησε την υπόσχεση του και τότε ανοικοδομήθηκε το Καθολικό της μονής και στη συνέχεια διακοσμήθηκε με ψηφιδωτά. Το 1049 εγκαινιάστηκε ο ναός και οι εργασίες ολοκληρώθηκαν μετά το θάνατο του Μονομάχου το 1055, επί της βασιλείας της Θεοδώρας (1055-1056).
Ο Μονομάχος προίκισε πλουσιοπάροχα το μοναστήρι και του προσέφερε πολλές φορολογικές απαλλαγές και δικαιώματα, τακτική που ακολουθήθηκε και από τους επόμενος αυτοκράτορες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Νέα Μονή να είναι από τα πιο πλούσια και σημαντικά μοναστήρια έως και την περίοδο της παρακμής του, κατά την Επανάσταση του 1821 και έπειτα.
Το μοναστήρι δοκιμάστηκε από δύο μεγάλες καταστροφές: η μία ήταν η Σφαγή της Χίου του 1822 και η άλλη ο μεγάλος καταστροφικός σεισμός του 1881. Στις σφαγές του 1822 οι Τούρκοι έσφαξαν όλους τους μοναχούς, λεηλάτησαν τα πάντα παίρνοντας για δούλους τα γυναικόπαιδα τα οποία είχαν καταφύγει στο μοναστήρι και τελικά έβαλαν φωτιά και έκαψαν τη Μονή. Το εικόνισμα της Παναγίας υπέστη πολύ μικρές ζημιές κατά την σφαγή αυτή. Κατά τον σεισμό του 1881 γκρεμίστηκε ο τρούλος και κατέρρευσε το καμπαναριό (το οποίο ξαναχτίστηκε το 1900) καθώς και το μεγαλύτερο μέρος του ναού με αποτέλεσμα να καταστραφούν πάρα πολλά ψηφιδωτά.
Το συγκρότημα της Νέας Μονής καλύπτει έκταση 17 στρεμμάτων και περιλαμβάνει τον ναό που βρίσκεται στο κεντρικό σημείο του Μοναστηριού ο οποίος ανήκει στον νησιωτικό οκταγωνικό αρχιτεκτονικό τύπο με τρούλο. Τα μοναδικά δείγματα ύπαρξης αυτού του τύπου αρχιτεκτονικής σήμερα βρίσκονται στη Χίο και στην Κύπρο. Περιλαμβάνονται επίσης: ο ναός του Αγίου Παντελεήμονα, το Μουσείο του μοναστηριού καθώς και ο ναός του Τιμίου Σταυρού, στον οποίο βρίσκονται τα εναπομείναντα οστά των μαρτύρων και των μαχόμενων της σφαγής της Χίου. Όλο το συγκρότημα προστατεύεται από πέτρινο περιμετρικό τείχος με γωνιακό πύργο.
Πρόκειται για ένα μνημείο που σίγουρα θα σας εντυπωσιάσει και αξίζει οπωσδήποτε να του αφιερώσετε χρόνο κατά την εκδρομή σας στην κεντρική Χίο συνδυάζοντας το με μια επίσκεψη στα κοντινά χωριά, Αυγώνυμα και Ανάβατος.
Ανάβατος
Ο Ανάβατος ή όπως αλλιώς ονομάζεται «Μυστράς του Αιγαίου» είναι ένας σχεδόν εγκαταλελειμμένος μεσαιωνικός οικισμός ο οποίος βρίσκεται 16 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου. Βρίσκεται στην κορυφή ενός απόκρημνου λόφου 450 μέτρων για αυτό και η «ανάβαση» (όπως λέει και το όνομα του) σε αυτόν καθίσταται δύσκολη αλλά είναι ταυτόχρονα και ο λόγος που κάνει την όψη του τόσο εντυπωσιακή. Η ίδρυση του Ανάβατου τοποθετείται στους μέσους βυζαντινούς χρόνους, καθώς σύμφωνα με την παράδοση, δημιουργήθηκε από τους εργάτες που έφτασαν στη Χίο για την κατασκευή της Νέας Μονής αλλά και για αμυντικούς σκοπούς. Οι περισσότεροι κάτοικοι του Ανάβατου σφαγιάστηκαν το 1822 από τους Τούρκους, ενώ ο μεγάλος σεισμός του 1881 επέφερε σημαντικές καταστροφές στα κτίρια. Το χωριό, πλέον, μετρά ελάχιστους μόνιμους κατοίκους το χειμώνα, αν και τα περισσότερα πέτρινα σπίτια του διατηρούνται σε καλή κατάσταση.
Στην κορυφή του λόφου βρίσκεται το Κάστρο, το οποίο χαρακτηρίζεται από την πυκνή δόμηση των κατοικιών που εφάπτονται η μία στην άλλη και εξωτερικό περίβολο με πύλη εισόδου στο βορρά. Επίσης, μπορείτε να δείτε και το λεγόμενο “Τριώροφο” που αποτελείται από το λιοτρίβι, το διδακτήριο, τη Δεξαμενή και την εκκλησία της Παναγιάς καθώς και το Μεγάλο Ταξιάρχη που είναι το μόνο κτίσμα διακριτό από μακριά σε αυτό το όμορφο γαλήνιο τοπίο.
Ο Ανάβατος αποτελεί ιδανικό προορισμό για περιπάτους στα γραφικά πέτρινα σοκάκια του, καθώς η ανάβαση μπορεί να είναι δύσκολη, όμως η θέα από την κορυφή του χωριού είναι εντυπωσιακή. Επίσης, εντυπωσιακή είναι και η πρώτη εικόνα που αντικρίζει ο ταξιδιώτης όταν πλησιάζει στον Ανάβατο, αφού το χωριό φαίνεται σαν λαξεμένο πάνω στον βράχο. Μπορείτε να συνδυάσετε την εκδρομή σας εδώ με μια επίσκεψη στα κοντινά σημεία ενδιαφέροντος, όπως είναι η Νέα Μονή και τα Αυγώνυμα.
Αυγώνυμα
Στην κεντρική Χίο, 16 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης του νησιού συναντάμε το όμορφο μεσαιωνικό χωριό των Αυγωνύμων. Χτισμένο σε υψόμετρο 500 μέτρων, δημιουργήθηκε σύμφωνα με την παράδοση από τεχνίτες που είχαν έρθει στη Χίο για την κατασκευή της Νέας Μονής. Τα σπίτια του είναι χτισμένα από πέτρα και με μικρά παράθυρα που, αρχικά, κατασκευάστηκαν έτσι για να προστατεύουν τους ντόπιους ενοίκους από τις πειρατικές επιδρομές κατά τον Μεσαίωνα, διατηρώντας, όμως, έως και σήμερα την ίδια αρχιτεκτονική.
Τα Αυγώνυμα είναι ένας προορισμός που σίγουρα θα πρέπει να συμπεριλάβετε στην εκδρομή σας, διότι την ώρα του ηλιοβασιλέματος, η θέα του απέραντου γαλάζιου του Αιγαίου, αλλά και του πλούσιου πευκοδάσους του Προβατά, υπόσχονται να σας μαγέψουν. Κατά την παραμονή σας στο χωριό μπορείτε να απολαύσετε το γεύμα σας στα εστιατόρια του χωριού και να αγοράσετε διάφορα τοπικά προϊόντα.
Ο Κάμπος είναι μια από τις πιο μοναδικές και όμορφες περιοχές της Χίου και βρίσκεται 4χλμ νότια της πόλης του νησιού. Ολόκληρη η περιοχή καλύπτεται από οπωροφόρα δέντρα και λουλούδια δημιουργώντας μια υπέροχη εικόνα, την οποία μπορείτε να θαυμάσετε περπατώντας στα στενά δρομάκια ανάμεσα στα παραδοσιακά μεγαλοπρεπή πέτρινα σπίτια με τους ψηλούς προστατευτικούς τοίχους χτισμένα με την χαρακτηριστική πορτοκαλοκόκκινη πέτρα της περιοχής. Η περιοχή είναι επίπεδη, με υπόγεια ύδατα που προέρχονται από τους δυτικούς λόφους και αυτοί ήταν οι λόγοι για την πλούσια καρποφορία της. Στο παρελθόν, τα χωράφια ποτίζονταν με νερό από πηγάδια με τεράστιους υδραυλικούς τροχούς («μάγκανους» στη ντοπιολαλιά) που τους κινούσαν ζώα. Σήμερα χρησιμοποιούνται σύγχρονα μέσα άρδευσης. Τα προϊόντα που καλλιεργούνταν στον Κάμπο, και ειδικότερα τα μανταρίνια, ήταν παγκοσμίως γνωστά για την γεύση και την ποιότητα τους και θεωρούνται, ακόμα και σήμερα, τα πιο μυρωδικά που μπορεί να γευτεί κάποιος.
Κατά τον 14ο αιώνα η περιοχή επιλέχθηκε από τους Γενουάτες για το χτίσιμο των αρχοντικών τους. Τον Κάμπο επέλεξαν και πολλές τοπικές αριστοκρατικές οικογένειες όπως οι οικογένειες Ράλλη, Αργέντη, Πετροκόκκινου, Καλβοκορέση και άλλες με αποτέλεσμα την δημιουργία μιας περιοχής με υψηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο. Μπορεί η σφαγή του 1822 και ο σεισμός του 1881 να κατέστρεψαν σημαντικές κατασκευές όμως έως και σήμερα διατηρούνται πολλά αρχοντικά βοηθώντας στην διατήρηση του παραδοσιακού χαρακτήρα του Κάμπου.
Η περιοχή προστατεύεται από το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, ως ιστορικός χώρος και παραδοσιακός οικισμός. Ο Κάμπος είναι ένα αξιοθέατο που αξίζει να επισκεφθείτε ιδιαίτερα την άνοιξη, όπου η άνθιση είναι στα καλύτερα της και μπορείτε να θαυμάσετε το φυσικό περιβάλλον και τη μοναδική αρχιτεκτονική της περιοχής. Ένα από τα ακίνητα που είναι ανοιχτά στο κοινό, δίνοντας την ευκαιρία στους επισκέπτες να θαυμάσουν την ομορφιά του, είναι το Citrus (μουσείο και καφέ). Το μουσείο στεγάζεται στο αρχικό, ανακαινισμένο αρχοντικό και η καφετέρια περιλαμβάνει επίσης ένα κατάστημα χειροποίητων γλυκών και προϊόντων που σας δίνει τη δυνατότητα να απολαύσετε υπέροχα τοπικά προϊόντα του Κάμπου και να πάρετε μαζί σας μερικές από τις πιο ξεχωριστές γευστικές σας αναμνήσεις.
Φεύγοντας από το χωριό Πυργί και σε απόσταση μόλις έξι χιλιομέτρων συναντάμε ένα ακόμα εντυπωσιακό μεσαιωνικό χωριό του 14ου αιώνα, τους Ολύμπους (31 χιλιόμετρα από την πόλης της Χίου). Ο σεισμός που συντάραξε το νησί το 1881 δεν κατέστρεψε τα μεσαιωνικά κτίρια του χωριού το οποίο έχει ανακηρυχθεί ως διατηρητέο μνημείο.
Ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει την βόλτα του στο χωριό κάτω από τις σκιερές καμάρες περπατώντας στα στενά καλντερίμια ανάμεσα στα ψηλά κτήρια με τη φρουριακή οργάνωση καθώς και εδώ συναντάμε την ίδια μορφή δόμησης όπως και στα Μεστά και στο Πυργί με τα σπίτια να είναι χτισμένα κολλητά το ένα στο άλλο. Τα περιμετρικά χτισμένα σπίτια, αρχικά δεν είχαν ούτε πόρτες ούτε παράθυρα εξωτερικά και διέθεταν ανοίγματα μόνο στο εσωτερικό του χωριού. Οι εξωτερικοί τοίχοι απολήγουν σε μικρούς πύργους στις γωνίες και διαθέτουν μόνο μια είσοδο στο χωριό (Κάτω Πόρτα). Για τον λόγο αυτό, ο επισκέπτης όταν κοιτάζει το χωριό απ’ έξω έχει την αίσθηση ότι βλέπει ένα κάστρο, αίσθηση που τονίζεται όταν βλέπει και τους πύργους στις γωνίες του χωριού. Η μορφή αυτή του χωριού προστάτευε τους κατοίκους από τις συχνές επιθέσεις εισβολέων και γι αυτό στο κέντρο των Ολύμπων υψώνεται ο αμυντικός πύργος με ύψος 20 μέτρα στον οποίο κατέφευγαν οι κάτοικοι σε περίπτωση επίθεσης.
Στη διάρκεια του χρόνου στους Ολύμπους λαμβάνουν χώρα πολλά πανηγύρια. Ξεχωρίζει αυτό της Καθαράς Δευτέρας, κατά το οποίο γίνεται αναπαράσταση του παραδοσιακού εθίμου του «Αγά», ο οποίος διακωμωδεί τις δίκες των Τούρκων δικαστών όπως γίνονταν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
Σε απόσταση μόλις τριών χιλιομέτρων από το χωριό μπορείτε να θαυμάσετε το Σπήλαιο των Ολύμπων. Πρόκειται για σπηλαιοβάραθρο βάθους 57 μέτρων με αξιόλογο φυσικό διάκοσμο από σταλακτίτες, που εξερευνήθηκε μόλις το 1985 και άρχισε να είναι επισκέψιμο μετά το έτος 2000. Κοντά στο σπήλαιο των Ολύμπων μπορείτε να επισκεφθείτε και την Αγία Δύναμη. Αποτελεί μία από τις ωραιότερες (μη οργανωμένες) παραλίες της Χίου με κρυστάλλινα, γαλαζοπράσινα νερά και χρυσή άμμο.
Το Πυργί, ή αλλιώς το «ζωγραφιστό χωριό» είναι το μεγαλύτερο μεσαιωνικό χωριό της Χίου και βρίσκεται στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων σε απόσταση 25 χιλιομέτρων από την πόλη του νησιού. Το χωριό έχει αναδειχθεί διατηρητέο μνημείο και η μορφή του παραμένει αναλλοίωτη καθώς ελάχιστα πλήγηκε από τον μεγάλο σεισμό της Χίου το 1881.
H μορφή του εντυπωσιάζει τον επισκέπτη εξαιτίας των ιδιαίτερων ζωγραφιστών μοτίβων στις προσόψεις των σπιτιών, τα οποία είναι αποτέλεσμα μιας ιδιαίτερης τεχνικής σκαλίσματος με το χέρι γεωμετρικών μοτίβων σε άσπρο και μαύρο πάνω σε κονίαμα, τεχνική που συνεχίζεται έως και σήμερα από τους ντόπιους. Τα σπίτια της πλατείας και κάποια άλλα μέσα στο χωριό διακοσμούνται εξωτερικά με ένα ιδιαίτερο ασβεστώδες επίχρισμα, με διάφορα γραμμικά εγχάρακτα σχέδια (ή στολίδια), τα οποία, κατ’ άλλους μεν είναι ανατολίτικη τεχνοτροπία, κατ’ άλλους δε Ιταλικής προελεύσεως (STUCCO). Το επίχρισμα αυτό με τα διάφορα σχέδια λέγεται στη γλώσσα του χωριού «ξυστά». Τα ξυστά κοσμούν σχεδόν πάντα την επιφάνεια από το μέσον της πόρτας εισόδου και άνω και σε άλλα μόνο το μέρος πάνω από την πόρτα. Τα σχέδια τους αποτελούνται από τετράγωνα, ρόμβους, τρίγωνα, πολλά απ’ αυτά έχουν μπουκέτα σε βάζο, πελαργούς, κλαδιά δέντρων, φύλλα στενόμακρα κλπ. Τα ξυστά κατασκευάζονται με την επάλειψη ενός πρώτου στρώματος από επίχρισμα αρχικά, το οποίο στη συνέχεια επικαλύπτεται από ένα δεύτερο αποτελούμενο από μαύρη άμμο την οποία φέρνουν από τη θάλασσα. Όταν αυτά ενωθούν καλύπτονται από ένα τρίτο επίχρισμα από ασβέστη επάνω στον οποίο όταν είναι ακόμη νωπός, οι τεχνίτες χαράζουν με το διαβήτη και το χάρακα το περίγραμμα των σχεδίων και στη συνέχεια τα χαράζουν με την βοήθεια ενός πιρουνιού. Στην τελική του μορφή το χάραγμα παίρνει σκούρο χρώμα και τότε δημιουργείται μια ιδιαίτερη ποιότητα απαλού ανάγλυφου που χαρακτηρίζει τα ξυστά.
Η οχυρωματική του δόμηση με τα σπίτια χτισμένα το ένα κολλητά στο άλλο, τα στενά πλακόστρωτα σοκάκια, τους εξωτερικούς μικρούς πύργους και την μία και μοναδική είσοδο στο χωρίο καθιερώθηκε ως μέθοδος προστασίας των κατοίκων από τις συχνές εχθρικές επιδρομές καθώς δημιουργεί την αίσθηση του κάστρου.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του χωριού είναι οι αμέτρητες εκκλησίες του με πιο προβεβλημένο τον βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων του 13ου αιώνα. Εξίσου ενδιαφέροντες είναι και ο ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, χτισμένος το 1694, το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του 19ου αιώνα και ο ναός του Ταξιάρχη που χρονολογείται από το 1680.
Για όλους αυτούς του λόγους το Πυργί έχει καθιερωθεί ως ένας απαραίτητος προορισμός κατά την επίσκεψη ενός ταξιδιώτη στη Νότια Χίο αφού πρόκειται για μια μοναδική εμπειρία που μπορεί να συνδυαστεί με μια βουτιά στις υπέροχες παραλίες της περιοχής με γνωστότερη την παραλία Μαύρα Βόλια, μια από τις ωραιότερες και πιο ιδιαίτερες παραλίες της Ελλάδας λόγω του μαύρου χρώματος των ηφαιστειογενών κροκάλων που κυριαρχεί στο τοπίο.
Τα Μεστά βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Χίου, στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων, 35 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου. Πρόκειται για το ωραιότερο και πιο καλοδιατηρημένο μεσαιωνικό χωριό της Χίου και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα του νησιού. Το χωριό έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μεσαιωνικό μνημείο και η όψη του, που θυμίζει φρούριο, διατηρείται αναλλοίωτη στο πέρασμα των αιώνων.
Η ομορφιά τού συγκεκριμένου χωριού βασίζεται κυρίως στην ιδιαίτερη αρχιτεκτονική του αφού παραπέμπει σε κάστρο, καθώς τα σπίτια είναι χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο, αφήνοντας μόνο δύο πύλες εισόδου στο εσωτερικό του χωριού. Ο λόγος της συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής διαμόρφωσης των Μεστών με τα στενά δρομάκια, τις καμάρες, τους εξωτερικούς κυκλικούς πύργους και την μορφή λαβύρινθου ήταν η παρεμπόδιση των πειρατών στο να μπουν μέσα στο χωριό και να φτάσουν στο κέντρο του, στο οποίο βρίσκονταν τα πιο σημαντικά κτίρια.
Στα Μεστά ξεχωρίζουν οι εκκλησίες του Παλαιού και του Νέου Ταξιάρχη. Η εκκλησία του Παλαιού Ταξιάρχη, η οποία ήταν αρχικά θολωτή μονόκλιτη βασιλική, διαμορφώθηκε σε δίκλιτη το 1794, ενώ το εξαιρετικό ξυλόγλυπτο τέμπλο της αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της χιώτικης ξυλογλυπτικής τέχνης. Ο νέος Ταξιάρχης, κτισμένος πάνω στα ερείπια του παλιού πύργου, με εντυπωσιακό εσωτερικό διάκοσμο, δεσπόζει στο κέντρο του χωριού και αποτελεί την μεγαλύτερη εκκλησία του νησιού.
Η εκδρομή σας στη νότια Χίο δεν θα μπορούσε να μην περιλαμβάνει μια βόλτα στα μικρά σοκάκια των Μεστών, κάτω από τις καμάρες που σχηματίζουν τα μπαλκόνια προσφέροντας στον επισκέπτη μια μοναδική εμπειρία. Ο μοναδικός ανοιχτός χώρος του χωριού – κάστρου είναι η πλατεία του, όπου οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν τον καφέ τους, παραδοσιακά γλυκά ή να γευματίσουν στα τοπικά εστιατόρια. Κατά τη διάρκεια του χρόνου στα Μεστά πραγματοποιούνται διάφορες εκδηλώσεις και παραδοσιακά νησιώτικα πανηγύρια. Το διασημότερο από αυτά είναι το έθιμο του «Αγά», το οποίο πραγματοποιείται κάθε χρόνο την Καθαρή Δευτέρα και συνδυάζεται με ποικίλα δρώμενα και παραδοσιακούς χορούς.
Μπαίνοντας στα περίφημα Μαστιχοχώρια είναι σαν να ξεκινάς ένα ταξίδι στο χρόνο. Περπατώντας στα εντυπωσιακά καλοδιατηρημένα σοκάκια και θαυμάζοντας τα όμορφα σπίτια με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική δεν μπορείς παρά να ξαφνιαστείς ευχάριστα και να γεμίσεις όμορφες εικόνες από αυτόν τον προορισμό στο Νότιο τμήμα της Χίου που μοιάζει με ζωντανό μουσείο.
Τα Μαστιχοχώρια είναι μεσαιωνικά χωρία που σχετίζονται με την παραγωγή του πιο διάσημου προϊόντος του νησιού, τη μαστίχα, και δημιουργήθηκαν για να προστατεύσουν και να συνεχίσουν την καλλιέργεια της. Η μαστίχα Χίου είναι ένα φυσικό προϊόν, που συλλέγεται από τα μαστιχόδεντρα, τα οποία ευδοκιμούν αποκλειστικά και μόνο στο νότιο τμήμα της Χίου και πουθενά αλλού στον κόσμο. Οι καλλυντικές και φαρμακευτικές ιδιότητες της, γνωστές στα πέρατα του κόσμου από την αρχαιότητα, έχουν αναγνωριστεί επισήμως.
Εξαιτίας, λοιπόν, αυτής της σπουδαιότητας, η μαστίχα έδωσε το όνομα της στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων, της οποίας η ίδρυση χρονολογείται από την Βυζαντινή περίοδο και αποτελούν έως και σήμερα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς. Όλα τα Μαστιχοχώρια έχουν κοινά χαρακτηριστικά στον τρόπο δόμησης: φρουριακή μορφή με τα τελευταία σπίτια περιμετρικά να σχηματίζουν αμυντικό τείχος, αθέατα από την θάλασσα, με έναν ψηλό ορθογώνιο πύργο στη μέση του οικισμού και άλλους μικρότερους πύργους στις γωνίες του τείχους, μια μόνο είσοδο στο χωριό, στενά δρομάκια και σπίτια χτισμένα κολλητά το ένα στο άλλο. Τα σπίτια είχαν συνήθως ισόγειο που χρησίμευε ως αποθήκη και στάβλος για τα ζώα, έναν ακόμα όροφο στον οποίο βρισκόταν τα δωμάτια στα οποία διέμεναν οι κάτοικοι και ήταν χτισμένα στο ίδιο ύψος ώστε να είναι εύκολο για τους κατοίκους να διαφύγουν εύκολα στην περίπτωση κάποιας εισβολής. Αυτό το είδος δόμησης παρείχε προστασία στους κατοίκους από τους επιδρομείς, οι οποίοι κατά την μεσαιωνική περίοδο μάστιζαν το Αιγαίο αλλά και την ικανότητα ελέγχου στους κατακτητές όσον αφορά πιθανές εξεγέρσεις του πληθυσμού.
Η Βέσσα, τα Αρμόλια, η Καλαμωτή και η Ελάτα είναι τέτοιου είδους καστροχώρια, αλλά τα πιο καλώς διατηρημένα είναι τα Μεστά, οι Ολύμποι και το Πυργί, που, ευτυχώς, δεν υπέστησαν μεγάλες ζημιές από τον καταστροφικό σεισμό της Χίου, το 1881. Στα Αρμόλια, ένα ακόμα χωρίο της περιοχής, ακμάζει έως και σήμερα η παραδοσιακή αγγειοπλαστική.
Πολύ κοντά στο χωριό Πυργί μπορείτε να επισκεφτείτε το Εμπορειό, να θαυμάσετε την πασίγνωστη ηφαιστειογενή παραλία γνωστή ως «Μαύρα Βόλια» και να επισκεφθείτε τον παρακείμενο αρχαιολογικό χώρο του Εμπορειού της Μυκηναϊκής εποχής. Λίγο πριν καταλήξετε στο Εμπορειό, αξίζει να κάνετε στάση στο αξιόλογο Μουσείο Μαστίχας, το οποίο άνοιξε τις πύλες του το 2016. Εκεί, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε όλα στα στάδια της καλλιέργειας και της ιστορίας της μαστίχας.
Το Μουσείο Μαστίχας Χίου είναι αφιερωμένο στη μαστίχα, ένα μοναδικό προϊόν που καλλιεργείται και παράγεται μόνο στη Χίο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Το μουσείο βρίσκεται κοντά στο χωριό Πυργί, στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων της νότιας Χίου και είναι ένας ακόμη λόγος για να επισκεφτείτε το όμορφο νησί. Άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό το 2016 και είναι χτισμένο σε έκταση 12 στρεμμάτων, μέρος της οποίας καλύπτεται από μαστιχόδεντρα.
Ο σκοπός της δημιουργίας του Μουσείου Μαστίχας ήταν να αναδείξει την ιστορία της καλλιέργειας, της συγκομιδής και της επεξεργασίας της μαστίχας. Η μόνιμη έκθεση ασχολείται με την μαστίχα ως μοναδικό φυσικό προϊόν. Ο επισκέπτης μπορεί να μάθει για το μαστιχόδενδρο και τη ρητίνη του, να διερευνήσει την απαιτούμενη τεχνογνωσία της καλλιέργειας αυτού του μοναδικού προϊόντος και να ακολουθήσει τη διαδρομή του στην διάρκεια των χρόνων. Για μια ολοκληρωμένη εμπειρία ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφτεί τον χώρο εξωτερικά από το μουσείο ο οποίος περιλαμβάνει μαστιχόδεντρα. Η μαστίχα καταχωρήθηκε ως πολιτισμικό αγαθό στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας για την UNESCO το 2014.
Ώρες λειτουργίας:
Από την 1η Μαρτίου μέχρι τις 15 Οκτωβρίου:
Καθημερινά (εκτός Τρίτης) 10 π.μ.- 18 μ.μ.
Από τις 16 Οκτωβρίου έως τις 28 Φεβρουαρίου:
Καθημερινά (εκτός Τρίτης) 10 π.μ.- 17 μ.μ.
Κλειστό: Κάθε Τρίτη, 1η Ιανουαρίου, Μεγάλη Παρασκευή (μέχρι τις 12 το μεσημέρι), Κυριακή του Πάσχα, 1η Μαΐου, 22 Ιουλίου (τοπική γιορτή), 15 Αυγούστου, 25 και 26 Δεκεμβρίου.