Γενικά για τα Μαστιχοχώρια
Μπαίνοντας στα περίφημα Μαστιχοχώρια είναι σαν να ξεκινάς ένα ταξίδι στο χρόνο. Περπατώντας στα εντυπωσιακά καλοδιατηρημένα σοκάκια και θαυμάζοντας τα όμορφα σπίτια με την ιδιαίτερη αρχιτεκτονική δεν μπορείς παρά να ξαφνιαστείς ευχάριστα και να γεμίσεις όμορφες εικόνες από αυτόν τον προορισμό στο Νότιο τμήμα της Χίου που μοιάζει με ζωντανό μουσείο.
Τα Μαστιχοχώρια είναι μεσαιωνικά χωρία που σχετίζονται με την παραγωγή του πιο διάσημου προϊόντος του νησιού, τη μαστίχα, και δημιουργήθηκαν για να προστατεύσουν και να συνεχίσουν την καλλιέργεια της. Η μαστίχα Χίου είναι ένα φυσικό προϊόν, που συλλέγεται από τα μαστιχόδεντρα, τα οποία ευδοκιμούν αποκλειστικά και μόνο στο νότιο τμήμα της Χίου και πουθενά αλλού στον κόσμο. Οι καλλυντικές και φαρμακευτικές ιδιότητες της, γνωστές στα πέρατα του κόσμου από την αρχαιότητα, έχουν αναγνωριστεί επισήμως.
Εξαιτίας, λοιπόν, αυτής της σπουδαιότητας, η μαστίχα έδωσε το όνομα της στην περιοχή των Μαστιχοχωρίων, της οποίας η ίδρυση χρονολογείται από την Βυζαντινή περίοδο και αποτελούν έως και σήμερα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς. Όλα τα Μαστιχοχώρια έχουν κοινά χαρακτηριστικά στον τρόπο δόμησης: φρουριακή μορφή με τα τελευταία σπίτια περιμετρικά να σχηματίζουν αμυντικό τείχος, αθέατα από την θάλασσα, με έναν ψηλό ορθογώνιο πύργο στη μέση του οικισμού και άλλους μικρότερους πύργους στις γωνίες του τείχους, μια μόνο είσοδο στο χωριό, στενά δρομάκια και σπίτια χτισμένα κολλητά το ένα στο άλλο. Τα σπίτια είχαν συνήθως ισόγειο που χρησίμευε ως αποθήκη και στάβλος για τα ζώα, έναν ακόμα όροφο στον οποίο βρισκόταν τα δωμάτια στα οποία διέμεναν οι κάτοικοι και ήταν χτισμένα στο ίδιο ύψος ώστε να είναι εύκολο για τους κατοίκους να διαφύγουν εύκολα στην περίπτωση κάποιας εισβολής. Αυτό το είδος δόμησης παρείχε προστασία στους κατοίκους από τους επιδρομείς, οι οποίοι κατά την μεσαιωνική περίοδο μάστιζαν το Αιγαίο αλλά και την ικανότητα ελέγχου στους κατακτητές όσον αφορά πιθανές εξεγέρσεις του πληθυσμού.
Η Βέσσα, τα Αρμόλια, η Καλαμωτή και η Ελάτα είναι τέτοιου είδους καστροχώρια, αλλά τα πιο καλώς διατηρημένα είναι τα Μεστά, οι Ολύμποι και το Πυργί, που, ευτυχώς, δεν υπέστησαν μεγάλες ζημιές από τον καταστροφικό σεισμό της Χίου, το 1881. Στα Αρμόλια, ένα ακόμα χωρίο της περιοχής, ακμάζει έως και σήμερα η παραδοσιακή αγγειοπλαστική.
Πολύ κοντά στο χωριό Πυργί μπορείτε να επισκεφτείτε το Εμπορειό, να θαυμάσετε την πασίγνωστη ηφαιστειογενή παραλία γνωστή ως «Μαύρα Βόλια» και να επισκεφθείτε τον παρακείμενο αρχαιολογικό χώρο του Εμπορειού της Μυκηναϊκής εποχής. Λίγο πριν καταλήξετε στο Εμπορειό, αξίζει να κάνετε στάση στο αξιόλογο Μουσείο Μαστίχας, το οποίο άνοιξε τις πύλες του το 2016. Εκεί, θα έχετε την ευκαιρία να δείτε όλα στα στάδια της καλλιέργειας και της ιστορίας της μαστίχας.